Clausula: differenze tra le versioni
Nessun oggetto della modifica |
(Ho aggiunto testi) |
||
Riga 60: | Riga 60: | ||
<span id="Sut120">[[#120Sut|^]]</span> '''Sutter C.''' (ed.) (1984), ''Aus Leben und Schriften des Magisters Boncompagno''. Freiburg i. B.-Leipzig, Akademische Verlagsbuchhandlung von J. C. B. Mohr - Paul Siebek. | <span id="Sut120">[[#120Sut|^]]</span> '''Sutter C.''' (ed.) (1984), ''Aus Leben und Schriften des Magisters Boncompagno''. Freiburg i. B.-Leipzig, Akademische Verlagsbuchhandlung von J. C. B. Mohr - Paul Siebek. | ||
== Voci correlate == | |||
[[Articulus]], Colon, Comma, [[Coniunctio]], [[Distinctio]], Incisio, [[Periodus]], [[Sententia]] | |||
== Testi == | == Testi == | ||
Se non altrimenti indicato, i testi sono citati secondo il database ''[https://clt.brepolis.net/llta LLT]''. | Se non altrimenti indicato, i testi sono citati secondo il database ''[https://clt.brepolis.net/llta LLT]''. | ||
'''Isidorus Hisalensis''', ''Etymologiarum siue Originum libri XX'' (CPL1186), II, 18, 2: ''Comma est iuncturae finitio, ut puta: “Etsi uereor, iudices”, ecce unum comma; sequitur et aliud comma: “ne turpe sit pro fortissimo uiro dicere”, et factum est colon, id est membrum, quod intel lectum sensui praestat; sed adhuc pendet oratio, sic que deinde ex pluribus membris fit periodos, id est extrema sententiae clausula: “ita ueterem iudiciorum morem requirunt”. Periodos autem longior esse non debet quam ut uno spiritu proferatur'' (Iafelice 2019: 32). | |||
'''Hucbald''', ''De musica'', 191: ''Verum cantilenae corpus “arsi” et “thesi,” id est / “elauatione” tonorum et “positione” com pletur, / donec “periodo,” id est “clausula” siue “circuitu” / suis membris distincta terminetur'' (Grotans 2006: 191). | |||
'''Anonimo''', ''Commentarius in Micrologum Guidonis Arentini'', 107: ''Clausulas vocat consonantias, quia continente et claudunt hanc vocem harmoniam, id est modulationem'' (Vivell 1917: 107). | |||
'''Boncompagnus de Signa''', ''Palma'', <span id="Bon120">[[#120Bon|'''120''']]</span>: ''Item nota quod post punctum suspensivum nunquam potest esse clausule inceptio. Unde illi, qui scribunt salutem vel aliquid positum loco salutationis per litteram grossam, ambulant tamquam ceci, qui viam, per quam gradiuntur, penitus ignorant'' (Sutter <span id="120Sut">[[#Sut120|1984: 120]]</span>). | '''Boncompagnus de Signa''', ''Palma'', <span id="Bon120">[[#120Bon|'''120''']]</span>: ''Item nota quod post punctum suspensivum nunquam potest esse clausule inceptio. Unde illi, qui scribunt salutem vel aliquid positum loco salutationis per litteram grossam, ambulant tamquam ceci, qui viam, per quam gradiuntur, penitus ignorant'' (Sutter <span id="120Sut">[[#Sut120|1984: 120]]</span>). | ||
Riga 75: | Riga 84: | ||
'''Guido Faba''', ''Ars Dictaminis'', <span id="Gaud350">[[#350Gaud|'''350''']]</span>: ''Item nota quod participium semper debet poni in eadem clausula cum suo verbo a quo regitur. Item nota quod inter participium et verbum a quo regitur, coniunctio vim copulandi habens vel vocem aut etiam intellectum, cadere nunquam potest, cum participium in se copulam habeat interclusam'' (Gaudenzi <span id="350Gaud">[[#Gaud350|1890: 350]]</span>). | '''Guido Faba''', ''Ars Dictaminis'', <span id="Gaud350">[[#350Gaud|'''350''']]</span>: ''Item nota quod participium semper debet poni in eadem clausula cum suo verbo a quo regitur. Item nota quod inter participium et verbum a quo regitur, coniunctio vim copulandi habens vel vocem aut etiam intellectum, cadere nunquam potest, cum participium in se copulam habeat interclusam'' (Gaudenzi <span id="350Gaud">[[#Gaud350|1890: 350]]</span>). | ||
'''Rogerus Bacon''', ''Opus tertium'', 62, 250, 19: ''Nam potest esse multiplex clausula absoluta; sed illa quae non statim perficitur, facit comma; et secunda, quae immediate perficit, facit colon; ut in primis exemplis est expositum'' (capitula LXXV a J.S. Brewster anno 1859 diuulgata). |
Versione delle 18:13, 13 nov 2024
(pagina in costruzione)
Attestazioni di Clausula[modifica | modifica sorgente]
Gli autori in cui clausula ricorre con un uso specialistico sono i seguenti:
- Isidorus Hispalensis (560-636)
- Ars ambrosiana (VII-VIII secolo)
- Murethach (IX secolo)
- Boncompagnus de Signa (c. 1170 –1250)
- Alexander de Villa Dei (1175-1240)
- Magister Guafridus (fl. 1188/1190)
- Alexander Halensis (1185-1245)
- Bene Florentinus (?-1238/1242)
- Guido Faba (c. 1190-1244)
- Rogerus Bacon (1220-1292)
- Glosa super ‘Graecismum’ Eberhardi Bethuniensis (XV secolo)
Significati e usi di Clausula[modifica | modifica sorgente]
Clausula come struttura frastica delimitata contenente almeno due proposizioni[modifica | modifica sorgente]
Clausula sovrapponibile alla frase in quanto periodo monoproposizionale[modifica | modifica sorgente]
- Bene Florentinus, Candelabrum, 33
Clausula come unità macrosintattica, in riferimento al raccordo tra le clausulae[modifica | modifica sorgente]
- Magister Gaufridus, Summa de arte dictandi, 908
In riferimento all’assenza delle caratteristiche ritmico-prosodiche[modifica | modifica sorgente]
- Magister Gaufridus, Summa de arte dictandi, 911
Clausula come unità macrosintattica imperniata sul verbo[modifica | modifica sorgente]
- Guido Faba, Ars dictaminis, 350
Riferimenti[modifica | modifica sorgente]
Riferimenti PRIN:
Cotticelli-Kurras P. (2020), Clause relations in Ancient Greek Grammatical tradition?. In P. Cotticelli-Kurras (ed.), Word, phrase and sentence in Relation. Ancient Grammars and Contexts (Trends in Classics, Supplementary Volumes 99). Berlin, De Gruyter Mouton, 1-50.
Cotticelli-Kurras P. (2022), From clausula to clause, 2000 years of metalinguistic history. In L. Biondi, F. Dedè, A. Scala, C. Meluzzi, M. Vai (eds.), Ubi homo, ibi lingua. Studi in onore di Maria Patrizia Bologna. Alessandria, Edizioni dell’Orso, 307-327.
Cotticelli-Kurras P. (2023), The metalanguage of clause structures in medieval grammars: what is about dependent clauses?. In P. Cotticelli-Kurras (ed.), Metalanguage, glossing, and conceptualization in the grammars of the Middle Ages. Münster, Nodus Publikationen, 35-65.
Cotticelli-Kurras P. (2024), Elaborando il metalinguaggio linguistico: intrecci tra trivio e quadrivio. In A. Bianchi (ed.), Tra grammatica e metagrammatica: storia del metalinguaggio. Atti del Convegno, Macerata, 16-17 dicembre 2022. Roma, Il Calamo, 167-194.
Altri riferimenti:
^ Alessio G.C. (ed.) (1983), Bene Florentinus, Candelabrum. Padova, Antenore.
^ab Gaudenzi A. (ed.) (1890), Guido Faba, Summa dictaminis. In Il Propugnatore 3/1, 287-338; 3/2, 345-393.
^ab Licitra V. (ed.) (1966), La Summa de arte dictandi di Maestro Goffredo (Studi medievali 3, 7, 2), 865-913.
^ Sutter C. (ed.) (1984), Aus Leben und Schriften des Magisters Boncompagno. Freiburg i. B.-Leipzig, Akademische Verlagsbuchhandlung von J. C. B. Mohr - Paul Siebek.
Voci correlate[modifica | modifica sorgente]
Articulus, Colon, Comma, Coniunctio, Distinctio, Incisio, Periodus, Sententia
Testi[modifica | modifica sorgente]
Se non altrimenti indicato, i testi sono citati secondo il database LLT.
Isidorus Hisalensis, Etymologiarum siue Originum libri XX (CPL1186), II, 18, 2: Comma est iuncturae finitio, ut puta: “Etsi uereor, iudices”, ecce unum comma; sequitur et aliud comma: “ne turpe sit pro fortissimo uiro dicere”, et factum est colon, id est membrum, quod intel lectum sensui praestat; sed adhuc pendet oratio, sic que deinde ex pluribus membris fit periodos, id est extrema sententiae clausula: “ita ueterem iudiciorum morem requirunt”. Periodos autem longior esse non debet quam ut uno spiritu proferatur (Iafelice 2019: 32).
Hucbald, De musica, 191: Verum cantilenae corpus “arsi” et “thesi,” id est / “elauatione” tonorum et “positione” com pletur, / donec “periodo,” id est “clausula” siue “circuitu” / suis membris distincta terminetur (Grotans 2006: 191).
Anonimo, Commentarius in Micrologum Guidonis Arentini, 107: Clausulas vocat consonantias, quia continente et claudunt hanc vocem harmoniam, id est modulationem (Vivell 1917: 107).
Boncompagnus de Signa, Palma, 120: Item nota quod post punctum suspensivum nunquam potest esse clausule inceptio. Unde illi, qui scribunt salutem vel aliquid positum loco salutationis per litteram grossam, ambulant tamquam ceci, qui viam, per quam gradiuntur, penitus ignorant (Sutter 1984: 120).
Magister Gaufridus, Summa de arte dictandi, 908: Debent enim coniungi clausule ad invicem competenter, quia, sicut lapides in muro a se discrepant et recedunt nisi reconcilietur eorum societas interventu cementi, ita narrationis clausule secum dissidunt et controuersantur, nisi earum renovetur amicicia adverbiorum et coniunctionum ligaminibus interiectis (Licitra 1966: 908).
Magister Gaufridus, Summa de arte dictandi, 911: Item viciosum est illum colorem qui dicitur 'similiter desinens' amplius quam semel in eadem clausula collocari, quia gerit rithmi vultum: et non solum a rithmo, sed etiam a specie rithmi abstinendum est (Licitra 1966: 911).
Bene Florentinus, Candelabrum, 33: Abusive tamen, sicut una vocalis est sillaba, sic est quandoque clausula uni membris, que grece monocolon vocatur, ut si dicam: “Fides est virtutum omnium fundamentum” (Alessio 1983: 33).
Guido Faba, Ars Dictaminis, 347: Item est alia pulcritudo laudabilis, ut sine coniunctionis suffragio duo verba personalia clausulam debeant terminare. Exemplum: “Celestis pietas, dum peccatores corrigit, consolatur, et eorum qui ceciderunt miseretur” (Gaudenzi 1890: 347).
Guido Faba, Ars Dictaminis, 350: Item nota quod participium semper debet poni in eadem clausula cum suo verbo a quo regitur. Item nota quod inter participium et verbum a quo regitur, coniunctio vim copulandi habens vel vocem aut etiam intellectum, cadere nunquam potest, cum participium in se copulam habeat interclusam (Gaudenzi 1890: 350).
Rogerus Bacon, Opus tertium, 62, 250, 19: Nam potest esse multiplex clausula absoluta; sed illa quae non statim perficitur, facit comma; et secunda, quae immediate perficit, facit colon; ut in primis exemplis est expositum (capitula LXXV a J.S. Brewster anno 1859 diuulgata).